आजच्या धावपळीच्या जीवनात थायरॉईडची समस्या खूप सामान्य होत चालली आहे. विशेषतः महिलांना या हार्मोनल असंतुलनाचा जास्त त्रास होतो. वजन वाढणे, थकवा येणे, केस गळणे, मूड बदलणे यासारख्या लक्षणांकडे आपण अनेकदा दुर्लक्ष करतो, परंतु ही थायरॉईडची लक्षणे असू शकतात.
डॉक्टरांच्या मते, जेव्हा शरीरातील थायरॉईड संप्रेरकाचे प्रमाण असंतुलित होते, तेव्हा त्याचा परिणाम आपल्या संपूर्ण चयापचय प्रणालीवर होतो. अ‍ॅलोपॅथीमध्ये त्याच्या उपचारासाठी अनेक औषधे उपलब्ध आहेत, परंतु कधीकधी ती दीर्घकाळ घेतल्यास दुष्परिणाम देखील होतात. अशा परिस्थितीत, आयुर्वेदिक उपचार हा एक सुरक्षित आणि प्रभावी पर्याय बनतो. आयुर्वेदात काही औषधी वनस्पती आहेत ज्या थायरॉईड ग्रंथीचे नैसर्गिकरित्या संतुलन राखण्यास मदत करतात. हे केवळ रोग मुळापासून बरा करण्यास मदत करत नाहीत तर शरीराच्या इतर भागांनाही बळकटी देतात. थायरॉईड विरुद्ध एक शक्तिशाली शस्त्र बनू शकणाऱ्या तीन सर्वात प्रभावी आयुर्वेदिक औषधांबद्दल जाणून घेऊया…
अश्वगंधा : थायरॉईड संतुलनासाठी नैसर्गिक टॉनिक
अश्वगंधा ही एक अतिशय लोकप्रिय आयुर्वेदिक औषध आहे जी थायरॉईड ग्रंथी सक्रिय ठेवण्यास मदत करते. हायपोथायरॉईडीझमच्या बाबतीत थकवा, नैराश्य आणि हार्मोनल असंतुलन नियंत्रित करण्यासाठी अश्वगंधा प्रभावी आहे. ती शरीरातील कॉर्टिसोलची पातळी कमी करते आणि चयापचय सुधारते. ती दूध किंवा कोमट पाण्यासोबत घेता येते. परंतु त्याचे प्रमाण डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच ठरवावे. थायरॉईडच्या रुग्णांसाठी याचे दीर्घकाळ सेवन फायदेशीर ठरू शकते.
शतावरी कशी फायदेशीर…
शतावरीमध्ये फायटोएस्ट्रोजेन आणि अ‍ॅडाप्टोजेनिक गुणधर्म असतात, जे थायरॉईड ग्रंथीला उत्तेजित करतात आणि T3, T4 संप्रेरकांच्या उत्पादनास प्रोत्साहन देतात. हे विशेषतः हायपोथायरॉईडीझम (थायरॉईडची कमतरता) असलेल्या लोकांसाठी फायदेशीर आहे. शतावरीमध्ये इम्युनोमोड्युलेटरी गुणधर्म असतात, जे रोगप्रतिकारक शक्ती संतुलित करून ऑटोइम्यून थायरॉईड (हाशिमोटो) समस्या कमी करण्यास मदत करतात.
ब्राह्मी: मानसिक संतुलनासह हार्मोनल नियंत्रण
ब्राह्मी हे सामान्यतः मेंदूची शक्ती वाढवणारे औषध म्हणून ओळखले जाते, परंतु थायरॉईड नियंत्रित करण्यात त्याचे योगदान देखील खूप महत्वाचे आहे. हे शरीराच्या मज्जासंस्थेला शांत करते आणि थायरॉईडच्या समस्यांचे मुख्य कारण असलेला ताण कमी करते. ब्राह्मी पावडर किंवा सिरपच्या स्वरूपात सेवन करता येते. हे नियमितपणे घेतल्याने मानसिक संतुलन तसेच थायरॉईड नियंत्रणात राहते.
थायरॉईडमध्ये आयुर्वेदिक आहाराचे महत्त्व
केवळ औषधी वनस्पतीच नाही तर योग्य आहार देखील थायरॉईडची स्थिती नियंत्रित करण्यास मदत करतो. आयुर्वेदात थायरॉईड रुग्णांना हलका, सहज पचणारा आणि नैसर्गिक आहार घेण्याचा सल्ला दिला जातो. हिरव्या भाज्या, फळे, काजू आणि हायड्रेटेड राहणे खूप महत्वाचे आहे. तसेच, तुम्ही जास्त तळलेले आणि प्रक्रिया केलेले पदार्थ टाळले पाहिजेत. जेवणात त्रिफळा, हळद आणि मेथी यांसारखे मसाले वापरल्याने थायरॉईडला फायदा होऊ शकतो.
जीवनशैलीतील बदल आणि योग
आयुर्वेद हे केवळ औषधांपुरते मर्यादित नाही तर ते जीवनशैलीचे शास्त्र आहे. थायरॉईड नियंत्रित करण्यासाठी नियमित दिनचर्या, प्राणायाम, योगा आणि पुरेशी झोप घेणे खूप महत्वाचे आहे. सूर्यनमस्कार, सिंहासन, भ्रमरी आणि शवासन यांसारख्या योगासनांमुळे थायरॉईड ग्रंथी सक्रिय होते आणि मानसिक ताण कमी होतो. तसेच, स्क्रीन टाइम मर्यादित करणे आणि इलेक्ट्रॉनिक गॅझेट्सपासून दूर राहणे देखील उपयुक्त ठरू शकते.
डॉक्टरांचा सल्ला घेणे का महत्त्वाचे आहे?
आयुर्वेदिक औषधे सुरक्षित मानली जात असली तरी, प्रत्येक शरीराचे स्वरूप वेगळे असते. म्हणून, कोणतीही औषधी वनस्पती घेण्यापूर्वी, एखाद्या पात्र आयुर्वेदिक डॉक्टरचा सल्ला नक्कीच घ्या. जर तुम्ही आधीच थायरॉईडची औषधे घेत असाल तर आयुर्वेदिक उपचार सुरू करण्यापूर्वी डॉक्टरांच्या देखरेखीखाली ती बदला. योग्य मार्गदर्शनानेच तुम्ही आयुर्वेदाचे जास्तीत जास्त फायदे घेऊ शकता.
