ब्लॅक बॉक्स म्हणजे काय? तो क्रॅश झालेल्या विमानाचे रहस्य कसे उघड करू शकतो? त्यामागील संपूर्ण तंत्रज्ञान समजून घ्या…

गुजरातमधील अहमदाबादमध्ये एअर इंडियाचे विमान कोसळून २६५ जणांचा मृत्यू झाला आहे. यापैकी १२ क्रू मेंबर्स होते. दरम्यान, NSG ने क्रॅश झालेल्या विमानाचा ब्लॅक बॉक्स मिळवला आहे आणि ते आता अपघाताची कारणे शोधण्याचा प्रयत्न करतील अशी बातमी आली आहे. अशा परिस्थितीत, प्रश्न उद्भवतो की ब्लॅक बॉक्स म्हणजे काय आणि त्याच्या मदतीने ते क्रॅश झालेल्या विमानाच्या अपघाताची अनेक रहस्ये कशी उलगडू शकते. चला त्यामागील तंत्रज्ञान चांगल्या प्रकारे समजून घेऊया…

ब्लॅक बॉक्स म्हणजे काय?
ब्लॅक बॉक्स हे एक विशेष उपकरण आहे जे प्रत्येक विमानात बसवले जाते आणि त्याचे काम उड्डाणाशी संबंधित महत्त्वाची माहिती रेकॉर्ड करणे आहे. त्याचा रंग काळा नसून चमकदार केशरी आहे. जेणेकरून अपघातानंतर तो सहज सापडेल. जगभरातील अनेक विमान अपघातांमागील उणीवा ब्लॅक बॉक्सच्या मदतीने दूर करण्यात आल्या आहेत. त्यातून मिळालेल्या डेटाच्या आधारे, कालांतराने विमान वाहतूक उद्योगाशी संबंधित कठोर नियम आणि कायदे तयार केले गेले.

अशा प्रकारे उलगडते अपघाताचे रहस्य…
जेव्हा विमान अपघात होतो तेव्हा तपास संस्था प्रथम ब्लॅक बॉक्स शोधण्याचा प्रयत्न करतात, कारण विमानाशी संबंधित सर्वात महत्वाची माहिती त्यात नोंदवली जाते. जसे आपण सांगितले होते, ब्लॅक बॉक्स दोन भागांनी बनलेला असतो. एका भागात वैमानिकांचे आवाज आणि कॉकपिटमधील संभाषण रेकॉर्ड केले जाते, ज्याला CVR म्हणतात. दुसऱ्या भागात विमानाची तांत्रिक माहिती जसे की वेग, उंची, दिशा, इंजिनची स्थिती इत्यादी जतन केले जाते. त्याला FDR म्हणतात. जेव्हा विमान अपघात होते तेव्हा ब्लॅक बॉक्समध्ये असलेला हा डेटा सुरक्षित राहतो, कारण तो खूप मजबूत बनवला जातो.

या डिव्हाइसमध्ये एक लहान सिग्नल देणारे डिव्हाइस देखील आहे, जे पाण्यात पडले तरीही ३० दिवसांपर्यंत त्याच्या स्थानाबद्दल माहिती देते. जेणेकरून ते शोधता येईल. जेव्हा तपासकर्ते ब्लॅक बॉक्स मिळवतात, तेव्हा ते एका विशेष संगणक प्रणालीच्या मदतीने त्यात रेकॉर्ड केलेली सर्व माहिती वाचतात. वैमानिकांचे शेवटचे संभाषण, अलार्मचे आवाज आणि तांत्रिक बिघाडांची माहिती अपघातापूर्वी काय घडले ते उघड करते. यामुळे अपघाताचे कारण तांत्रिक बिघाड, हवामान किंवा मानवी चूक होती हे समजण्यास मदत होते. अशाप्रकारे, अपघाताचे खरे कारण जाणून घेण्यात ब्लॅक बॉक्स महत्त्वाची भूमिका बजावतो.